Mediacja jest coraz częstszą metodą rozwiązywania konfliktu. Sąd często kieruje na mediację. Jak powinna ona wyglądać i jakich zasad się trzymać? Co zrobić, aby mediacja z narcyzem była skuteczna?
Mediacja z narcyzem – jak powinna wyglądać?
1. Ustalanie jasnych granic i zasad
Na początku mediacji warto ustalić kontrakt mediacyjny, który będzie obejmował jasne zasady dotyczące komunikacji i zachowania. Trzeba określić, co jest akceptowalne, a co nie. Jest to szczególnie ważne w przypadku mediacji z osobami trudnymi i zaburzonymi. Z mojego doświadczenia jako mediatora ważne jest ustalenie ile spotkań ma się odbyć i jakie są oczekiwania uczestników mediacji. Czasami udaje się podpisać porozumienie na pierwszym spotkaniu, czasem potrzeba więcej czasu. Ja rekomenduję maksymalnie trzy spotkania.
Często przychodzą do mnie osoby, które próbowały mediować z partnerem, czytały na temat skutecznej komunikacji. Jednak często osoba z zewnątrz jest bardzo potrzebna. Potrzebujesz konsultacji? Potrzebujesz konsultacji prawnej? Umów się na spotkanie w kalendarzu.
2.Koncentracja na faktach
Jako mediator staram się zadawać pytani o fakty i konkretne problemów. Emocje są ważne, ale jednak nie powinny być w centrum, ponieważ nie jest to sesja terapeutyczna, a spotkanie, które ma doprowadzić do bardzo konkretnych ustaleń. Często, aby uczestnicy o tym pamiętali, mają przed sobą kartkę i tam zapisują fakty. Często w stresie oraz emocjach, mogą one się zagubić.
3. Unikanie ocen
Mediacja bywa bardzo emocjonalna, jednak nie dopuszczam do sytuacji wzajemnych oskarżeń, ponieważ taka sytuacja może szybko eskalować i nie będzie możliwa spokojna, wyważona rozmowa. Mediacja nie ma polegać na kłótni dwóch stron. Mediator jest właśnie po to, by patrzeć na sytuację chłodnym okiem i czuwać nad przebiegiem spotkania. Jego funkcją jest wskazywanie również możliwych sposób wyrażania komunikatów, tak, aby tak rozmowa była efektywna. Mediator musi zachować neutralność i bezstronność. Nie ma prawa faworyzować żadnej ze stron. Jednocześnie podczas mediacji z narcyzem trzeba jasno postawić granicę i nie pozwolić, by był w centrum uwagi. Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości może zrobić to całkiem niepostrzeżenie, także trzeba być wyczulonym i doświadczonym w zauważaniu nawet drobnych manipulacji.
Mediacja to nie walka
4. Struktura spotkania i limit czasu
Ważne jest nie tylko ustalenie struktury spotkania, ale także konsekwencja. Mediator nie może bać się przerwać uczestnikom. Narcyzi często próbują przejąć kontrolę, więc ważne jest, aby mediator kontrolował przebieg mediacji. Dobrym pomysłem jest ustalenie limitów czasowych na wypowiedzi. Często z tego korzystam, ponieważ jest najprostsza i równocześnie najskuteczniejsza metoda, aby mediacja przebiegała w odpowiedni sposób. Jest to również technika, aby zapobiec dominacji narcyza w rozmowie. Mediator musi czuwać, aby obie strony mają równe możliwości wyrażenia swoich opinii.
5. Techniki komunikacyjne
Mów o sobie i używaj komunikatu „ja”. Mediator może zachęcać do wyrażania uczuć i myśli w sposób, który jest mniej konfrontacyjny, np. „Czuję się…”, zamiast „Ty zawsze…”. Staram się przypominać moim klientom, że warto, by skupili się na swoich odczuciach, a nie na oskarżaniu drugiej stronie. Konfrontacyjne nastawienie i walka nie sprzyja szukaniu rozwiązań. Żaden z uczestników mediacji nie może czuć się atakowany, będzie wtedy mniej skłonny się porozumieć, a mediacja stanie się polem walki bez możliwości kompromisu.
6. Skupienie na przyszłości i rozwiązaniach
Zawsze powtarzam, że ważny jest cel, a także zadanie sobie pytania „co dalej?”. Często tak bardzo skupiamy się na przeszłości i obecnych pretensjach, że zapominamy o przyszłości. Mediator jest po to, aby precyzyjnie i dla dobra oby stron zaplanować tę przyszłość. Ma przypominać, aby skupiać się na tym co będzie zamiast na przeszłych błędach i winach. Dodatkowo ma za zadanie pomagać znaleźć obszary wspólnych interesów, które mogą być podstawą do kompromisu.
7. Unikanie konfrontacji
Narcyzi mogą reagować agresywnie na bezpośrednią krytykę. Formułowanie pytań i komentarzy w sposób neutralny jest bardzo ważne. Tak samo jak zadawanie pytań otwartych. Pytania takie jak „Jakie są Twoje propozycje na rozwiązanie tego problemu?” mogą skłonić narcyza do myślenia konstruktywnego, lecz trzeba uważać, by nie uznał on, że jest ekspertem na tym spotkaniu. To mediator również ma proponować zgodnie z oczekiwaniami stron różne rozwiązania.
Nieudana mediacja się zdarza, zwłaszcza z osobami, które nie są elastyczne i tak naprawdę wcale nie chcą osiągnąć porozumienia. Jednak nic straconego, po to właśnie jest sąd i sądowe rozstrzygnięcia.
Mediacja z narcyzem – czemu czasem nie przynosi efektów?
Mediacja z narcyzem może być trudna i często nie przynosi oczekiwanych rezultatów z kilku powodów:
1. Brak empatii – to zawsze pierwszy punkt, gdy mówi się o osobach z tym zaburzeniem. Jednak nie bez powodu, ponieważ to wpływa najbardziej na ich funkcjonowanie i zarówno bliższe jak i dalsze relacje. Takie osoby mogą nie zdawać sobie sprawy z problemu i wcale nie robić tego świadomie, jednak często nie rozumieją lub nie przejmują się potrzebami i uczuciami innych. Obserwowałam wiele razy jak bardzo utrudnia to osiągnięcie wzajemnego porozumienia.
2. Brak zdolności do kompromisu: Narcyzi często używają sformułowania „zgniły kompromis”. Dla nich ustępstwo oznacza porażkę. Przyzwyczajeni, że zawsze mają rację i im się wszystko należy, będą uporczywie trzymać się swojego stanowiska. Taka sztywna postawa często utrudnia rozmowę, a co dopiero planowanie przyszłości.
3. Manipulacja i kontrola: Narcyzi chcą kontrolować zarówno ludzi jak i sytuację, w której się znajdują. Pochłania to dużo ich energii. Dodatkowo używają manipulacji, aby uzyskać to, czego chcą. Mogą stosować techniki takie jak gaslighting, aby druga osoba stała się uległa i im posłuszna.
4. Skoncentrowanie na sobie: Często jestem zdziwiona jak dużo i długo osoby narcystyczne mogą mówić, zazwyczaj o sobie. Narcyzi są skoncentrowani na swoich własnych potrzebach i pragnieniach, niestety często kosztem potrzeb innych. Podczas mediacji liczą się jednak oczekiwania obu stron. Jeżeli osoba narcystyczna nie będzie tego akceptować, mediacja może okazać się nieskuteczne.
Jako mediatorka i adwokatka mam do czynienia z bardzo różnymi ludźmi, w tym trudnymi. Są tacy, którym trudno przerwać, tacy, którzy nie słuchają. Po wielu latach doświadczeń, wiem, co robić w takich sytuacjach. Istotne jest rozpoznawanie technik manipulacji, ale fundamentalne jest ustalanie jasnych zasad i granic podczas mediacji oraz egzekwowanie ich. Mediator musi mieć umiejętność skutecznego powrotu do meritum i dyskusji na temat faktów oraz rozważania potencjalnych rozwiązań.
